Chậm kinh: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và phòng ngừa

Chậm kinh là dấu hiệu mang thai sớm phổ biến nhất, thế nhưng nhiều trường hợp chị em bị chậm kinh nguyệt không phải do mang thai. Có những lý do nào khiến chị em bị trễ kinh? Tình trạng này có gây ảnh hưởng gì không?…

Một chu kỳ kinh nguyệt được tính từ ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt kéo dài đến ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt tiếp theo. Trung bình một chu kỳ kinh kéo dài khoảng 28 ngày, tuy nhiên những chu kỳ kéo dài từ 21 đến 35 ngày vẫn được xem là bình thường.

1. Chậm kinh là gì?

Chậm kinh (hay trễ kinh) là hiện tượng kinh nguyệt bất thường ở nữ giới, chỉ tình trạng đã đến kỳ hành kinh nhưng mãi chưa thấy xuất hiện kinh nguyệt. Thông thường, nếu quá 35 ngày kể từ kỳ kinh nguyệt gần nhất mà chị em vẫn chưa có kinh nguyệt trở lại được coi là trễ kinh. Những trường hợp không thấy kinh nguyệt xuất hiện trong 3 kỳ kinh liên tiếp mà không mang thai được gọi là vô kinh.

2. Nguyên nhân gây chậm kinh

Có hai thời điểm khiến chu kỳ kinh nguyệt ở nữ giới không đều, đó là khi mới bắt đầu có kinh nguyệt (tuổi dậy thì) và khi cơ thể bước sang tuổi mãn kinh. Khi trải qua những mốc thay đổi này, chu kỳ kinh nguyệt ở nữ giới có thể trở nên bất thường, bao gồm cả chậm kinh.

“Ở giai đoạn đầu của tuổi dậy thì, chu kỳ kinh nguyệt không đều là điều bình thường. Nữ giới có thể gặp tình trạng kinh nguyệt không đều trong 3 năm do buồng trứng chưa thể giải phóng 1 trứng đều đặn hàng tháng do nồng độ hormone chưa ổn định.”

Nếu không nằm trong 2 nhóm kể trên, hiện tượng chậm kinh có thể xuất phát từ 14 nguyên nhân sau:

2.1. Mang thai

Mang thai là nguyên nhân phổ biến nhất của trễ kinh. Nếu chị em bị trễ kinh khoảng 1 tuần sau khi phát sinh quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp bảo vệ, nhiều khả năng chị em đã mang thai.

Lúc này chị em có thể xác định việc mang thai bằng cách dùng que thử thai tại nhà để kiểm tra nồng độ hCG trong nước tiểu, hoặc đến ngay cơ sở y tế để được xét nghiệm máu đo nồng độ beta hCG.

Trễ kinh là một trong những dấu hiệu của mang thai sớm, chị em có thể sử dụng que thử thai tại nhà hoặc đến cơ sở y tế xét nghiệm máu để xác định có mang thai hay không.

2.2. Cho con bú

Phụ nữ có thể có kinh ít, chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc vô kinh trong suốt thời gian cho con bú, nhất là cho con bú hoàn toàn bằng sữa mẹ. Vì thế nhiều chị em nghĩ rằng việc cho con bú là một phương pháp tránh thai.

Mặc dù khi cho con bú mẹ ít có khả năng mang thai hơn, tuy nhiên trong thời gian này vẫn có thể diễn ra sự rụng trứng, nghĩa là vẫn có khả năng thụ thai nếu diễn ra quan hệ tình dục. Nếu không muốn mang thai lặp lại quá sớm, tốt nhất mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn sử dụng phương pháp ngừa thai phù hợp.

2.3. Căng thẳng hoặc stress kéo dài

Chu kỳ kinh nguyệt được điều chỉnh bởi một hệ thống phức tạp bao gồm các cấu trúc não (vùng dưới đồi và tuyến yên), buồng trứng, tử cung và tuyến giáp. Tình trạng căng thẳng có thể ảnh hưởng đến vùng dưới đồi, từ đó cản trở đến quá trình điều hòa kinh nguyệt. Mức độ căng thẳng càng tăng dần thì tình trạng rối loạn kinh nguyệt càng trầm trọng hơn.

Chị em cần tránh căng thẳng hoặc stress bằng cách cố gắng duy trì lối sống tích cực, vui vẻ, lạc quan. Khi mức độ căng thẳng giảm đi, các chức năng cơ thể dần trở lại bình thường, kỳ kinh nguyệt sẽ ổn định theo. Nếu bị căng thẳng kéo dài và mất kinh nguyệt từ 3 kỳ kinh trở lên, chị em nên thăm khám chuyên khoa để tìm nguyên nhân và can thiệp kịp thời.

2.4. Giảm cân quá mức

Sụt cân nhanh chóng do ăn kiêng hoặc tập luyện thể dục, thể thao quá sức có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt. Khi cơ thể thiếu chất béo cũng như các chất dinh dưỡng khác sẽ không thể sản xuất hormone như bình thường, gây ra những rối loạn trong kỳ kinh hoặc thậm chí khiến chu kỳ kinh nguyệt ngừng hoàn toàn. Điều chỉnh chế độ ăn uống, giữ cơ thể ở mức cân nặng ổn định sẽ giúp kỳ kinh nguyệt ổn định như ban đầu.

2.5. Thừa cân hoặc béo phì

Tương tự như trường hợp sụt cân nhanh chóng, tình trạng thừa cân hoặc béo phì có thể gây ra những thay đổi nội tiết tố trong cơ thể, dẫn đến những bất thường trong kỳ kinh nguyệt.

Béo phì có thể khiến cơ thể sản xuất dư thừa lượng Estrogen, từ đó gây ra những bất thường trong chu kỳ kinh, thậm chí có thể làm ngừng kỳ kinh nguyệt hoàn toàn. Khi xác định nguyên nhân gây chậm kinh do thừa cân hoặc béo phì, bác sĩ khuyến khích chị em thay đổi lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống khoa học kết hợp tập luyện thể dục điều độ, duy trì mức cân nặng cân đối giúp chu kỳ kinh nguyệt đều đặn trở lại.

2.6. Tập thể dục quá sức

Luyện tập thể dục thể thao với cường độ cao cũng gây ra áp lực cho cơ thể, dẫn đến mất cân bằng nội tiết tố nữ. Đây là nguyên nhân phổ biến khiến các vận động viên nữ thường xuyên bị trễ kinh.

2.7. Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)

Buồng trứng đa nang khiến cơ thể sản xuất nội tiết tố nam là Androgen nhiều hơn, gây ra sự rối loạn nội tiết tố ở phụ nữ, hình thành nên những u nang buồng trứng khiến quá trình rụng trứng không diễn ra thường xuyên hoặc ngừng rụng trứng hoàn toàn.

Chậm kinh do buồng trứng đa nang cần được phát hiện và điều trị sớm để tránh những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe nữ giới, trong đó phải kể đến nguy cơ mất cân bằng hormone, gia tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm như đái tháo đường, tim mạch, suy giảm khả năng sinh sản…

2.8. Mắc bệnh phụ khoa

Một số bệnh phụ khoa như u xơ tử cung, viêm lộ tuyến tử cung, viêm buồng trứng, suy buồng trứng… có thể khiến chị em bị trễ kinh. Để phát hiện sớm nguyên nhân gây trễ kinh do bệnh phụ khoa, chị em cần quan sát và theo dõi các triệu chứng kinh nguyệt cẩn trọng như lượng máu kinh nhiều hay ít, có vón cục hay không… để phát hiện sớm những bất thường, thăm khám sớm và điều trị kịp thời.

2.9. Mắc các bệnh mạn tính

Các bệnh mạn tính như đái tháo đường hoặc Celiac cũng có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt. Cụ thể, những thay đổi lượng đường trong máu có thể ảnh hưởng đến nội tiết tố, vì thế việc kiểm soát kém tình trạng đường huyết có thể gây bất thường trong kỳ kinh nguyệt.

Bệnh Celiac gây ra những tổn thương ở ruột non, khiến cơ thể không hấp thụ được các chất dinh dưỡng quan trọng, dẫn đến chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc chậm kinh. Ngoài ra, các bệnh lý mạn tính khác có thể gây rối loạn kinh nguyệt là hội chứng Cushing, hội chứng Asherman, tăng sản thượng thận bẩm sinh…

2.10. Sử dụng biện pháp tránh thai

Khi vừa bắt đầu hoặc ngừng sử dụng một phương pháp tránh thai nội tiết nào đó cũng có thể gây ra những rối loạn kinh nguyệt. Chẳng hạn như thuốc tránh thai chứa hormone Estrogen và Progestin có thể ngăn buồng trứng giải phóng trứng. Ở một số người phải đến 3-6 tháng để chu kỳ kinh nguyệt trở lại bình thường sau khi ngừng uống thuốc tránh thai. Hoặc các phương pháp tránh thai khác như cấy hoặc tiêm cũng có thể gây trễ kinh.

2.11. Sử dụng chất kích thích

Uống nhiều rượu bia, thường xuyên hút thuốc lá… là một trong những nguyên nhân dẫn đến rối loạn kinh nguyệt. Nguyên nhân bởi chất nicotine có trong thuốc lá và khói thuốc tác động xấu đến cơ quan vùng chậu, giảm phân phối oxy đến khu vực này và ảnh hưởng đến lớp nội mạc tử cung. Vì thế, khuyến cáo chị em cần tuân thủ lối sống lành mạnh, tránh xa các chất kích thích để bảo vệ sức khỏe bản thân.

2.12. Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc điều trị bệnh lý như thuốc chống loạn thần, chống trầm cảm, thuốc tuyến giáp, thuốc hóa trị liệu… có thể gây ra những tác dụng phụ khiến chu kỳ kinh nguyệt bị ảnh hưởng. Chị em nên trao đổi ngay với bác sĩ điều trị về bất kỳ tác dụng phụ nào gặp phải để được tư vấn và chỉ định thuốc điều trị phù hợp hơn.

2.13. Mãn kinh sớm

Hầu hết phụ nữ thường bắt đầu thời kỳ mãn kinh ở độ tuổi khoảng 45-55 tuổi. Nếu xuất hiện các triệu chứng trong khoảng 40 tuổi hoặc trước đó được xem là mãn kinh sớm, nghĩa là suy buồng trứng sớm, có thể chậm vài kỳ kinh và cuối cùng là ngừng hẳn kinh nguyệt.

Mặc dù tình trạng suy buồng trứng sớm có thể là hậu quả của việc phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng, tuy nhiên cũng có nhiều nguyên nhân khác như rối loạn di truyền hoặc tình trạng tự miễn dịch. Vì thế, nếu dưới 40 tuổi và đang bị chậm kinh, chị em nên đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và trao đổi với bác sĩ chuyên môn.

2.14. Các vấn đề ở tuyến giáp

Tuyến giáp đảm nhận vai trò điều chỉnh sự trao đổi chất trong cơ thể, do đó nếu tuyến giáp hoạt động quá mức hoặc hoạt động kém có thể dẫn đến mất cân bằng nồng độ hormone, dẫn đến tình trạng trễ kinh hoặc mất kinh. Thông thường các vấn đề tuyến giáp được can thiệp điều trị nội khoa, sau điều trị chu kỳ kinh nguyệt sẽ ổn định trở lại.

3. Dấu hiệu bị trễ kinh

Dấu hiệu chính của trễ kinh là không thấy kinh nguyệt xuất hiện đúng chu kỳ như bình thường. Ngoài ra, tùy thuộc vào nguyên nhân gây trễ kinh mà chị em có thể gặp những triệu chứng khác nhau, có thể là:

• Đau đầu
• Đau vùng xương chậu
• Mụn trứng cá
• Rụng tóc
• Rậm lông, nhất là ở mặt

4. Bị trễ kinh có sao không?

Kinh nguyệt được ví như tấm gương phản chiếu tình trạng sức khỏe sinh sản của người phụ nữ, vì thế nhiều chị em lo lắng bị chậm kinh có sao không. Khi phát hiện chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc trễ kinh và có kết quả chắc chắn bản thân không mang thai, chị em nên thăm khám càng sớm càng tốt để tìm nguyên nhân và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm đến sức khỏe và khả năng sinh sản do bệnh lý gây ra.

5. Phương pháp chẩn đoán chậm kinh nguyệt

Đầu tiên, bác sĩ sẽ thăm hỏi các triệu chứng kinh nguyệt chị em gặp phải, khai thác tiền sử bệnh lý bản thân và bệnh sử gia đình. Sau đó, bác sĩ sẽ thực hiện khám phụ khoa nhằm kiểm tra những bất thường ở cơ quan sinh sản. Với chị em chưa từng có kinh nguyệt, bác sĩ sẽ kiểm tra ngực và cơ quan sinh dục để xem chị em có trải qua những thay đổi bình thường ở độ tuổi dậy thì hay không.

Vì những bất thường kinh nguyệt có liên quan đến nội tiết tố trong cơ thể, do đó bác sĩ có thể yêu cầu chị em thực hiện máu để cho những kết quả về việc có mang thai hay không, kiểm tra chức năng buồng trứng, chức năng tuyến giáp, xác định nồng độ nội tiết tố nam, prolactin… trong cơ thể.

Tùy vào những triệu chứng và kết quả xét nghiệm máu mà bác sĩ có thể chỉ định chị em tham gia một số kiểm tra khác để tăng độ chính xác của chẩn đoán như siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI)…

6. Cách điều trị chậm kinh

Việc điều trị tình trạng chậm kinh phụ thuộc vào nguyên nhân được tìm thấy. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể hướng dẫn chị em sử dụng thuốc tránh thai hoặc liệu pháp hormone để khởi động lại chu kỳ kinh nguyệt. Nếu trễ kinh do bệnh lý tuyến giáp hoặc tuyến giáp có thể điều trị nội khoa. Nếu có khối u hoặc tình trạng tắc nghẽn có thể tiến hành phẫu thuật.

Lưu ý rằng, chị em cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn điều trị chậm kinh nguyệt đúng cách. Tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc hoặc bất kỳ phương pháp điều trị dân gian đồn miệng nào bởi có thể làm tình trạng rối loạn kinh nguyệt càng trầm trọng hơn.

7. Làm thể nào để có chu kỳ kinh nguyệt đều đặn?

Để có một chu kỳ kinh nguyệt đều đặn hàng tháng, chị em nên vệ sinh vùng kín sạch sẽ, nhất là trong những ngày hành kinh, trước và sau khi quan hệ tình dục. Nên sử dụng dung dịch vệ sinh phụ nữ có nồng độ pH phù hợp. Tuyệt đối không thụt rửa sâu bên trong âm đạo bởi có thể khiến virus dễ thâm nhập và gây viêm nhiễm vùng kín.

Bên cạnh đó, chị em cần xây dựng và duy trì lối sống sinh hoạt lành mạnh, chẳng hạn như ăn uống khoa học, bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, tập luyện thể dục thể theo điều độ kết hợp nghỉ ngơi, ngủ nghỉ hợp lý. Cần tránh xa và không sử dụng những chất kích thích có hại như rượu bia, cà phê, thuốc lá…

Chị em nên tìm hiểu các liệu pháp thư giãn giúp chị em không rơi vào tình trạng căng thẳng hoặc stress kéo dài. Đồng thời, tuân thủ thăm khám phụ khoa định kỳ tối thiểu 6 tháng/lần để phát hiện sớm các bệnh phụ khoa, can thiệp kịp thời và hiệu quả, tránh được những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và khả năng sinh sản.

Hy vọng những thông tin trên đây đã giúp chị em hiểu được chậm kinh là gì và biết cách thăm khám để được điều trị đúng cách.

133 lượt xem